Ο Γόρδιος δεσμός των κόκκινων δανείων και μία πιθανή λύση

Δημοσιεύτηκε στη Καθημερινή 25 Οκτ 2015

Το παρόν βασίζετε πάνω σε εκτενέστερο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Greek Economists for Reform.

Η ​​δημιουργία μιας «κακής τράπεζας» (εταιρεία διαχείρισης ενεργητικού ή δεινοτράπεζα) η οποία θα αποκτήσει την πλειονότητα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) των τραπεζών που ανέρχονται σε πλέον των 100 δισ. θα έχει σημαντικά πλεονεκτήματα για την ελληνική οικονομία, αρκεί να ελαχιστοποιηθούν η πολιτική επιρροή και οι κίνδυνοι. Η δεινοτράπεζα θα έχει διάρκεια ζωής 15-20 χρόνια, επιτρέποντας την ομαλή αναδιάρθρωση αλλά και τη μεγιστοποίηση των ποσοστών ανάκτησης. Οι καθαρές από ΜΕΔ τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιηθούν από τον ιδιωτικό τομέα. Η πρόταση αυτή θα κοστίσει λιγότερα χρήματα στον Ευρωπαίο αλλά και στον Ελληνα φορολογούμενο και μπορεί να γίνει η ατμομηχανή της ανάπτυξης στην Ελλάδα.

Εισαγωγή

Η μεγαλύτερη πρόκληση της ελληνικής οικονομίας δεν είναι το ύψος του χρέους αλλά η σημερινή κατάσταση του τραπεζικού συστήματος. Το χρέος αν και υψηλό σε ονομαστική αξία έχει πολύ χαμηλή εξυπηρέτηση και ευνοϊκό προφίλ λήξεων. Μια περαιτέρω ελάφρυνση αν και απολύτως θεμιτή δεν θα έχει σημαντική επίπτωση σε μία οικονομία χωρίς καθαρό και λειτουργικό τραπεζικό σύστημα. Το χρέος είναι πρόβλημα του μέλλοντος, ενώ το πιστωτικό έμφραγμα είναι άμεσο. Οι τράπεζες έχουν από καιρό σταματήσει τις πραγματικές τραπεζικές εργασίες και λειτουργούν περισσότερο ως συστήματα-διεκπεραιωτές πληρωμών. Δεν δίνουν νέα δάνεια και το ενεργητικό τους είναι γεμάτο ΜΕΔ.

Το πρόβλημα αριθμητικά

Σύμφωνα με έκθεση της ΤτΕ τα ΜΕΔ ενδεχομένως να έχουν ξεπεράσει τα 100 δισ. Το ποσό αυτό είναι τρομακτικό, το υψηλότερο ποσοστό στον κόσμο, αφού αφορά το μισό του δανειακού χαρτοφυλακίου ή το 55% του ΑΕΠ. Η μεγάλη πλειονότητα των δανείων είναι εξασφαλισμένη κυρίως με υποθήκες σε ακίνητα. Τα καταναλωτικά όπως και τα δάνεια σε μικρές επιχειρήσεις έχουν προσωπικές εγγυήσεις που ανάγονται συνήθως σε κάποιο ακίνητο, αφού εξαιτίας των φορολογικών στρεβλώσεων αλλά και παρανομιών, τα ακίνητα για πολλές δεκαετίες ήταν η προτιμώμενη επένδυση. Αυτό σημαίνει πως η όποια διαχείριση των ΜΕΔ είναι μια τεράστια αναδιανομή πλούτου και κυρίως ακινήτων.

Η Συστημικότητα της κρίσης

Είναι ξεκάθαρο από το μέγεθος και μόνο πως το πρόβλημα είναι συστημικό. Δεν αφορά μια τράπεζα μόνο, αλλά όλες και φυσικά την υγεία της οικονομίας. Επιπροσθέτως, ο μεγάλος αριθμός των δανειοληπτών που δεν πληρώνουν ευνοεί και την πρακτική της στρατηγικής αθέτησης των υποχρεώσεων (κοινώς μπαταχτσήδων). Ομως και στον τομέα των επιχειρηματικών δανείων υπάρχουν φαινόμενα στρατηγικής αθέτησης.

Αυτό δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα κινήτρων στην οικονομία. Μια επιχείρηση που είναι ενήμερη, σύντομα θα βρεθεί σε μειονεκτική θέση έναντι του ανταγωνιστή που δεν πληρώνει τις υποχρεώσεις του.

Ισως όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η καλλιέργεια της κουλτούρας του δεν πληρώνω που ενθαρρύνθηκε από κομματικές δυνάμεις και πολιτικούς. Πολλοί είναι αυτοί που με την προσδοκία καλύτερων όρων ή και ολικής διαγραφής των υποχρεώσεών τους αναβάλλουν τον διακανονισμό.

Το τελευταίο πρόβλημα είναι η ενδεχόμενη χρήση αυτών των δανείων για πελατειακούς λόγους. Η απόσχιση των δανείων από τις τράπεζες μειώνει την πολιτική επιρροή τους και σε ορισμένες περιπτώσεις τη δυνατότητα προσωπικού πλουτισμού ή την απόκρυψη παρανομιών.
Ριζες του προβλήματος

Τα ΜΕΔ είναι όλα της ίδιας εσοδείας 2003-9, και είναι αποτέλεσμα κακών δανειακών πολιτικών των τραπεζών που σε πολλές περιπτώσεις δάνειζαν με βάση αδήλωτα εισοδήματα, στην ελλιπή εποπτεία της ΤτΕ, στη μεγάλη ύφεση, στον υπερδανεισμό καταναλωτών αλλά και επιχειρήσεων όπως επίσης και στην ενθάρρυνση της μη πληρωμής από πολιτικούς. Τέλος οι πολύπλοκες και χρονοβόρες νομικές διαδικασίες ευνοούν τους έχοντες αφού αυτοί έχουν και την καλύτερη δυνατότητα να τις εκμεταλλευτούν.

Προτεινόμενη λύση

Η προτεινόμενη λοιπόν λύση είναι η δημιουργία μιας και μοναδικής και ανεξάρτητης από πολιτικές-κομματικές επιρροές εταιρείας διαχείρισης ενεργητικού (δεινοτράπεζας). Υπάρχουν τουλάχιστον 12 σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με διαφορετικές δομές. Στην περίπτωση της Ελλάδος το πιο κοντινό παράδειγμα είναι το ισπανικό μοντέλο. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν είναι τα εξής.

1. Δημιουργία δεινοτράπεζας με διάρκεια ζωής 15-20 ετών με μετοχικό κεφάλαιο περίπου 5-7 δισ. και πλειοψηφική συμμετοχή ιδιωτών αλλά και ευρωπαϊκών θεσμών όπως το ESM.

2. Η δεινοτράπεζα λαμβάνει εγγυήσεις από το Δημόσιο ύψους 60 δισ. Οι εγγυήσεις αυτές πρέπει να δομηθούν κατά τρόπο που να μην περάσουν στο χρέος.

3. Η δεινοτράπεζα χρησιμοποιεί τις εγγυήσεις για αγορά των ΜΕΔ σε τιμές χαμηλότερες από την ονομαστική, ελαχιστοποιώντας τις ενδεχόμενες μελλοντικές ζημίες. Η αγορά γίνεται σε δάνεια που ήταν μη εξυπηρετούμενα πριν από κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία (π.χ. 1-1-15).

4. Το καταστατικό της δεινοτράπεζας έχει εκτός από ανεξάρτητη διοίκηση και κοινωνική χάρτα.

Το πλεονέκτημα αυτής της πρότασης είναι πως δίνει τον απαραίτητο χρόνο να αναδιαρθρωθούν τα δάνεια χωρίς να καταστραφεί η αγορά ακινήτων. Οι τράπεζες κεφαλαιοποιούνται εύκολα από τον ιδιωτικό τομέα, ενώ η ανεξαρτησία και η διαφάνεια εγγυώνται τη δίκαιη εφαρμογή των κοινωνικών κριτηρίων.

Συμπέρασμα

Το μοντέλο που προτείνεται στο παρόν άρθρο έχει εφαρμοστεί με επιτυχία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η φύση και το μέγεθος των ΜΕΔ στην Ελλάδα μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία μόνο αν φύγουν από τις τράπεζες και τα διαχειριστούν χωρίς κομματικές επιρροές. Αν γίνει σωστά, από πρόβλημα μπορεί να γίνει μηχανή ανάπτυξης. Η αντιμετώπιση των ΜΕΔ θα έχει πολλούς κερδισμένους αλλά και χαμένους.

Πρέπει να γίνει δίκαια και με διαφάνεια.