Αττικής και Πειραιώς: Σωτηρία ή bail-in;

Δημοσιεύτηκε στο IndideStory.gr

Ένας πολύ ενδιαφέρων Σεπτέμβριος περιμένει την Ελλάδα και αιτία είναι οι εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα και ειδικότερα στην Πειραιώς και στην Αττικής, που εδώ και καιρό έχουν μπει στο μικροσκόπιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού της ΕΚΤ.

Tο πρόβλημα στο οποίο εστιάζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έγκειται στον τρόπο με τον οποίο έγιναν οι ανακεφαλαιοποιήσεις στις δυο αυτές τράπεζες. Για το θέμα είχαν γράψει οι Financial Times τον Μάρτιο του 2016. Μια αρνητική εισήγηση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού θα προκαλέσει σεισμό. Ας δούμε γιατί.

Τράπεζα Πειραιώς

Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός  εξετάζει για την Πειραιώς αν τα περίπου 500 εκατομμύρια της ανακεφαλαιοποίησης, που εισέρρευσαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, ήταν πραγματικά νέα χρήματα ή παραβιάστηκαν οι σχετικοί κανόνες της ΕΚΤ. Ειδικότερα ερευνάται αν έγιναν ενέσεις κεφαλαίων από άλλες ελληνικές τράπεζες και αν χρήματα που ήρθαν από συγκεκριμένη εταιρεία του Λονδίνου είχαν ως πηγή την Πειραιώς ή ακόμα και στελέχη της διοίκησής της.

Αν αποδειχτεί ότι έχουν βάση οι ισχυρισμοί, τότε είναι πολύ πιθανό να απαιτηθούν εκ νέου αυτά τα κεφάλαια. Πολλοί δε εικάζουν ότι η πρόσφατη αλλαγή διοίκησης στην τράπεζα σχετίζεται με τις πρακτικές αυτές. Σε αυτή την περίπτωση, οι πρώτοι που θα κληθούν να συμβάλλουν είναι οι ήδη υπάρχοντες μέτοχοι. Όμως πολλοί λίγοι θα έχουν την όρεξη να βάλουν και πάλι το χέρι στην τσέπη. Από αυτούς τους μετόχους έχει ξεχωρίσει ο Πόλσον που κατά το πρόσφατο παρελθόν έχει εκφράσει την έντονη δυσαρέσκειά του για τα τεκταινόμενα στην τράπεζα –και ειδικότερα προς την απελθούσα διοίκηση.

Το επενδυτικό όχημα του Πόλσον σίγουρα έχει τη δυνατότητα να καλύψει την τρύπα αν θέλει. Και αυτή, ίσως, να είναι η μεγάλη του ευκαιρία για να αποκτήσει τον έλεγχο της τραπέζης αν φυσικά αυτό είναι στα σχέδια του. Το ερώτημα λοιπόν είναι με ποιο αντάλλαγμα (δηλαδή σε ποια τιμή) θα μπει για να σώσει την Πειραιώς από τη διαφαινόμενη εκκαθάριση.

Γιατί πλέον η εκκαθάριση ή η όπως λέγεται «εφαρμογή εργαλείου διάσωσης με ίδια μέσα» πρέπει να γίνει με τους κανονισμούς και τις διαδικασίες για την ανάκαμψη και την εξυγίανση τραπεζικών ιδρυμάτων όπως ορίζει η κοινοτική οδηγία 59 (BRRD)Οδηγία 2014/59/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Μαΐου 2014 που έχει γίνει νόμος του κράτους (ν. 4334/2015. Η φιλοσοφία του νόμου είναι να προστατεύσει τον φορολογούμενο ορίζοντας ότι οι πρώτοι στη σειρά να απορροφήσουν τις ζημίες είναι οι μέτοχοι, ακολουθούν οι ομολογιούχοι και έπειτα οι μη εγγυημένες καταθέσεις. Έτσι θα ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος να επαναληφθούν οι αμαρτίες του 2008, όταν πολλές ευρωπαϊκές χώρες αναγκάστηκαν να σώσουν τράπεζες με χρήματα φορολογουμένων.

Η οδηγία επιβάλλει πρώτα αποτίμηση του χαρτοφυλακίου (άρθρο 36). Εν συνεχεία, αν χρειαστεί κρατική ενίσχυση, αυτή γίνεται μόνο μετά από κούρεμα παθητικού, το λεγόμενο bail-in, μέχρι ποσού που αντιστοιχεί στο 8% του συνόλου του παθητικού.

Φυσικά, όλοι ελπίζουν πως δεν θα χρειαστεί ένα τόσο μεγάλο ποσό (8% είναι περίπου 7 δισεκατομμύρια για την Πειραιώς και 300 εκατομμύρια για την Αττικής). Εδώ το ερώτημα είναι, αν έχουν εκτιμηθεί σωστά οι ζημίες από τα κόκκινα δάνεια ή όχι. Επίσης, μετά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση υπάρχουν ελάχιστα ομόλογα της Πειραιώς για να απορροφήσουν το κούρεμα αφού μετατράπηκαν στην προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση. Έτσι, το όποιο βάρος ενδέχεται να επιβαρύνει τις μη εγγυημένες καταθέσεις (άγνωστο πόσες είναι σε σύνολο καταθέσεων 38 δισεκατομμυρίων).

Να σημειώσουμε πως η εγγύηση των 100.000 είναι περίπου θεωρητική. Και αυτό γιατί το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕO) που σε αυτή την περίπτωση θα κληθεί να αποζημιώσει, ενδέχεται να μην μπορέσει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του αν οι ζημίες είναι μεγαλύτερες των περίπου 3 δισεκατομμυρίων. Μια εξέλιξη που όλοι απεύχονται, και που ανησυχεί την κυβέρνηση, αλλά και την ΤτΕ, ιδίως τώρα που επιχειρείται μια επικοινωνιακή εκστρατεία για να επιστρέψουν στις τράπεζες τα χρήματα από τις θυρίδες και τα παπλώματα.

Στην Αττικής η κατάσταση δεν είναι καλύτερη –ή μάλλον είναι πολύ χειρότερη. Εδώ ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός ερευνά για το αν υπήρξαν κυβερνητικές πιέσεις σε δύο δημόσιους οργανισμούς, την ΕΥΔΑΠ και το Διεθνές Αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος, προκειμένου να συμμετέχουν στην αύξηση. Η μεν ΕΥΔΑΠ συμμετείχε με 20 εκατομμύρια (παρά τις αντιδράσεις του Πόλσον, που είναι και εδώ μέτοχος), ενώ το Ελ. Βενιζέλος, μετά από διαμαρτυρία των Καναδών μετόχων, έβαλε τελικά 9,9 εκατομμύρια από τα 30 εκατομμύρια που αρχικά είχε υποσχεθεί. Το ΤΣΜΕΔΕ νομίμως συνέβαλε με 374 εκατομμύρια και σε αυτήν την αύξηση (είχε ήδη βάλει και χάσει 440 εκατομμύρια στην προηγούμενη), αλλά παρόλα αυτά υπάρχει ακόμα έλλειμμα 68 εκατομμυρίων που πρέπει να καλυφτεί.

Εδώ λοιπόν είναι και το μεγάλο πρόβλημα. Ακόμα και αν ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός κρίνει πως τα χρήματα της ΕΥΔΑΠ και του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος δεν παραβιάζουν τους κανονισμούς περί κρατικής επιχορήγησης, πρέπει να βρεθούν τουλάχιστον 68 εκατομμύρια για να σωθεί η τράπεζα.

Η ΤτΕ μπροστά στο (πολύ πιθανό) ενδεχόμενο να οδηγηθεί η Αττικής σε εκκαθάριση και κούρεμα καταθέσεων, ανέλαβε πρωτοβουλίες. Έτσι, πριν από μερικές μέρες αντικατέστησε (κατά άλλους εκδίωξε) τη διοίκηση της τράπεζας Αττικής"Αλλαγή Δ.Σ. έδειξε ο έλεγχος στην Αττικής",(άρθρο 28 BRRD) και δουλεύει πυρετωδώς μέσα στο κατακαλόκαιρο να βρει επενδυτές για να σώσουν την τράπεζα.

Η υπόθεση της Αττικής θυμίζει πάρα πολύ τα γεγονότα που οδήγησαν στο κλείσιμο μιας άλλης μικρής τράπεζας, της Probank. Οι λεπτομέρειες για το τι είχε συμβεί τότε ίσως κάποτε να γραφτούν αλλά εν συντομία τα γεγονότα είχαν ως εξής: Μετά την έκθεση της Blackrock, η Probank έπρεπε να βρει 233 εκατομμύρια για να καλύψει το κεφαλαιακό της κενό. Το ΤΧΣ μπορούσε να βάλει χρήματα μόνο σε συστημικές τράπεζες και έτσι η Probank έπρεπε να βρει και τα 233 εκατομμύρια από την αγορά (όπως συμβαίνει τώρα και με τα 68 εκ. στην Αττικής). Αργότερα διορθώθηκε αυτή η ανωμαλία, αλλά η καθυστέρηση είχε ήδη κόστισε ακριβά. Είχε περάσει σχεδόν ένας χρόνος και η διοίκηση της Probank δεν είχε βρει τα χρήματα (όπως δεν τα έχει βρει και η Αττικής). Μια μέρα η ΤτΕ αντικατέστησε τη διοίκηση της και εγκατέστησε προσωρινή με μία και μόνο εντολή, να βρει το ποσό εντός 2-3 μηνών (όπως συμβαίνει τώρα και με την Αττικής). Πράγμα φυσικά σχεδόν αδύνατο αφού μια τέτοια διαδικασία είναι χρονοβόρα και κοστοβόρα ακόμα και για μεγάλες τράπεζες.

Όμως η βιασύνη είχε άλλους λόγους. Έπρεπε να κλείσει η αξιολόγηση με την Τρόικα και ένα από τα προαπαιτούμενα ήταν να μην υπάρχουν ανοιχτά θέματα με τις τράπεζες (στην Αττικής δεν υπάρχει προαπαιτούμενο από την Τρόικα, όμως υπάρχει η έντονη πίεση των εποπτικών αρχών). Αν δεν τα έβρισκε, η Probank θα πήγαινε προς εκκαθάριση. Όλες οι άλλες ανακεφαλαιοποιήσεις είχαν κλείσει. Παρά το μικρό χρονικό περιθώριο, υπήρξε σχετικό ενδιαφέρον από ξένους επενδυτές (το οποίο είναι ένδειξη πως η προηγούμενη διοίκηση της Probank μάλλον τα είχε θαλασσώσει). Όμως οι προσφορές τους υπολειπόντουσαν και δεν έγιναν δεκτές από την ΤτΕ. Η τράπεζα έσπασε σε καλή και κακή. Έτσι ο Έλληνας φορολογούμενος πήρε για άλλη μια φορά το κόστος της εκκαθάρισης/απορρόφησης της καλής Probank από την Εθνική τράπεζα που έφτασε τα 795.733.502 ευρώ αντί για τα 233 εκατομμύρια που έπρεπε να βρεθούν ως κεφάλαια. Τότε δεν ίσχυε ο νόμος 4334 και έτσι οι καταθέσεις δεν πειράχτηκαν. Τον λογαριασμό τον πλήρωσαν οι φορολογούμενοι αφού τα χρήματα αυτά μπήκαν στο χρέος της χώρας.

Όπως λοιπόν αναφέραμε, υπάρχει μεγάλη πίεση από τον SSM να βρεθεί μέσα στον Σεπτέμβριο λύση στο πρόβλημα της Αττικής. Η εποπτική αρχή είναι γνώστης των “ιδιαιτεροτήτων” της τράπεζας. Γνωρίζουν για το παρελθόν της και την επιρροή των συνδικάτων στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων (που εν πολλοίς οδήγησαν την τράπεζα στα όρια της χρεοκοπίας). Εικάζουν επίσης πως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επιθυμεί να σώσει την Αττικής για να την χρησιμοποιήσει ως το δικό της πελατειακό όχημα, όπως παλαιότερα έκαναν το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ με την Αγροτική, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο κλπ. Για αυτό και ο SSM είναι πολύ προσεκτικός και αυστηρός. Αν η τράπεζα δεν βρει “καθαρά” κεφάλαια και νέο ιδιοκτήτη, είναι προσανατολισμένοι να κλείσουν την τράπεζα με τη διαδικασία εκκαθάρισης που αναφέραμε προηγουμένως.

Τα προβλήματα στην εύρεση νέων “καθαρών” μετόχων είναι κυρίως δύο. Πρώτον, δεν φτάνουν τα 68 εκατομμύρια. Και αυτό γιατί τα 68 εκατομμύρια είναι το ελάχιστο για σωθεί η τράπεζα, για να λειτουργήσει χρειάζονται τουλάχιστον διπλάσια, 140 εκατομμύρια. Μόνο έτσι έχει ο νέος ιδιοκτήτης-μέτοχος πιθανότητες να μην χάσει την επένδυση του.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι πως τα κόκκινα δάνεια της τράπεζας, σύμφωνα με πληροφορίες, ξεπερνούν το 70% του δανειακού χαρτοφυλακίου και όχι το 50% που αναφέρουν. Για να βρεθεί λοιπόν κάποιος ιδιώτης, πρέπει να του παρασχεθούν εγγυήσεις και οικονομικά κίνητρα και γλυκαντικά (sweeteners) από την ΤτΕ για να αναλάβει ένα τέτοιο ρίσκο. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ από όπου προέρχονται αρκετοί εν δυνάμει σωτήρες, έχουν συνηθίσει σε εγγυήσεις και πλαφόν έναντι επιπλέον μελλοντικών ζημιών. Και όλα αυτά πρέπει να γίνουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, 2-3 μηνών. Αλλιώς bail-in.

Φυσικά μπορεί να μην συμβεί τίποτα από τα προλεγόμενα και ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός να βρει πως δεν υπάρχει κανένα θέμα με την ανακεφαλαιοποίηση της Πειραιώς ή να κάνει τα στραβά μάτια. Μπορεί επίσης η Αττικής να βρει τα χρήματα που της χρειάζονται και νέο ιδιοκτήτη. Όμως πληροφορίες της αγοράς μιλούν για σκλήρυνση της θέσης του SSM και για τελεσίγραφα με λήξη τον Σεπτέμβριο του 2016. Σε αυτή την περίπτωση, το ενδεχόμενο εφαρμογής των κανόνων BRRD που συνεπάγεται bail-in γίνεται κυρίαρχο σενάριο και ίσως και καταλύτης πολιτικών εξελίξεων.