Δημοσιεύτηκε στο News247
Σε μια πειστική ψηφοφορία το Κυπριακό κοινοβούλιο αποφάσισε
να απορρίψει τις αποφάσεις του Συμβουλίου των οικονομικών υπουργών. Η
απόφαση αυτή της Κύπρου αποτελεί ένα μικρό, αλλά σημαντικό πρώτο εμπόδιο
στον τρόπο με τον οποίο λειτούργησαν τα τελευταία χρόνια τα όργανα της
ΕΕ. Η υποταγή στο σύνολο, συνάντησε μερικές τεχνικές δυσκολίες που
ονομάζεται κοινοβουλευτική δημοκρατία. Προφανώς η κατάσταση εκτός από
σοβαρή έχει και πολλαπλές συνιστώσες και κινούμενα μέρη που καθιστούν
την εικόνα θολή και ρευστή. Παρόλα αυτά ας κάνουμε μερικές παρατηρήσεις
Πολιτικές επιπτώσειςΜέχρι στιγμής οι αγορές έχουν κατά κύριο λόγο προσπεράσει την Κυπριακή κρίση. Μάλλον λόγω του μικρού μεγέθους του προβλήματος. Υπάρχουν λίγα ομόλογα που δεν εμπνέουν ανησυχία στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σε συνδυασμό με τα σχετικά καλά νέα από τις ΗΠΑ (συνεχιζόμενο τύπωμα χρήματος) έχουν κάνει τις αγορές μάλλον απρόσεχτες σχετικά με τις εξελίξεις στην Κύπρο και την ΕΕ.
- Δεν είναι μόνο πως η ασφάλεια των καταθέσεων αμφισβητείται αλλά και το γεγονός πως η ΕΕ φαίνεται να αγνοεί την πορεία δεκαετιών αλλά και τις δικές τις οδηγίες με ένα αυταρχικό τρόπο. Πολλά καμπανάκια κινδύνου πρέπει να χτυπήσουν, ειδικά στις μικρότερες χώρες μέλη που ενδέχεται να ζητήσουν στο μέλλον την κοινοτική αλληλεγγύη.
- Ο αντίλογος φυσικά στο προηγούμενο συμπέρασμα είναι πως όλες οι αναδυόμενες αυτοκρατορίες όπως η ΕΕ τώρα, συνέτριψαν οποιαδήποτε αντιγνωμία ή διαφωνία συχνά με βίαιο τρόπο για να φτιάξουν μία σταθερή και μακροχρόνια αυτοκρατορία. Μπορεί πολλά κράτη και πολίτες να διαφωνούν με αυτή την αντίληψη αλλά σίγουρα η ΕΕ έχει βλέψεις στο να γίνει μια παγκόσμια δύναμη. Ίσως, οι μικρές διαφωνίες να είναι αποδεκτές αλλά η οποιαδήποτε «αντίσταση είναι μάταιη». Κάπως έτσι θα έλεγαν και οι Μπόργκ στο γνωστό Σταρ-Τρεκ. Υποθέτω πως σε τελική ανάλυση το ερώτημα είναι τι είδους ΕΕ θέλουμε. Για παράδειγμα, θέλουμε να αφομοιωθούμε όπως οι μέλισσες σε ένα σύστημα κυψέλης ή προτιμούμε να χαιρόμαστε την διαφορετικότητα και την πολλαπλότητα που καμία φορά οδηγεί σε υπερβολές ή ακόμα και παραβατικές συμπεριφορές, πάντα εντός ορίων;
- Για άλλη μια φορά η Ευρώπη κατασκεύασε μία «μοναδική Sur Mesur» λύση. Έχουμε γίνει μάρτυρες μίας σειράς από αυτές τις "μοναδικές λύσεις". Πρώτα στην Ιρλανδία έκαναν επιδρομή στα ασφαλιστικά ταμεία, στην Ελλάδα τα πήραν από τους ομολογιούχους και στη Κύπρο επιχειρούν να βάλουν χέρι στις καταθέσεις. Κάθε φορά διαβεβαιώνουν, πως η λύση είναι μοναδική και δεν θα επαναληφθεί. Και έχουν δίκιο, κάθε φορά ήταν λίγο διαφορετική. Περιμένουμε όλοι με αγωνία να δούμε την επόμενη «μοναδική» λύση που θα εφαρμοστεί στην Ιταλία ή Ισπανία.
- Η καταψήφιση της Κυπριακής βουλής θα δώσει φτερά στις αντί-ευρωπαικές δυνάμεις. Είναι το πρώτο σημάδι μη υποταγής. Οι πολιτικοί της Νοτίου Ευρώπης θα πρέπει να ανησυχούν αρκετά. Μέχρι στιγμής η απειλή της χρηματοοικονομικής καταστροφής ήταν η συνεκτική ουσία σε κυβερνητικές συμμαχίες αλλά και η ανησυχίες πολλών ψηφοφόρων. Είναι σίγουρο πως η πίεση για αλλαγή πολιτικής στην Ευρώπη θα αυξηθεί. Μπορεί ακόμα και ο πρόεδρος Ολάντ να σηκώσει κεφάλι. Η αγορές σίγουρα δεν έχουν προεξοφλήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο πολιτικής ανυπακοής στα Ευρωπαϊκά Μπόργκ.
- Η πιθανότητα εξόδου της Κύπρου από την ΕΖ μπορεί να έχει οφέλη για κάποιους. Αυτή την στιγμή δεν υπάρχει δεδομένος μηχανισμός εξόδου από την ΕΖ. Πειραματιζόμενοι στη Κύπρο μπορεί για κάποιους να είναι με «ένα σμπάρο δυο τρυγόνια». Πρώτον θα γίνει παράδειγμα προς αποφυγείν για τους υπόλοιπους που θα τρέξουν να ευθυγραμμιστούν και δεύτερον γιατί θα επιτρέψει σε κάποιους να θέσουν τους όρους και το πλαίσιο εξόδου όπως τους συμφέρει. Η Κύπρος είναι μικρή για να αντιδράσει. Με άλλα λόγια οι Μπόργκ θα θέσουν τους κανόνες στην Κύπρο για να τους εφαρμόσουν σε άλλες μεγαλύτερες χώρες.
Οι κυπριακές τράπεζες χρεοκόπησαν βασικά λόγω της μεγάλης του έκθεσης στην Ελλάδα. Οι πρωταγωνιστές ήταν η Λαϊκή τράπεζα (πρώην Μαρφιν) και η τράπεζα Κύπρου. Πολλοί ίσως να επιχειρηματολογήσουν πως είναι η δεύτερη φορά που η Ελλάδα αφήνει την Κύπρο ξεκρέμαστη. Προηγήθηκε το 1974 όταν εν μέσω της τουρκικής εισβολής ο Έλληνας αρχηγός (Στρατηγός Μπονάνος) διέταξε τις Ελληνικές δυνάμεις να πάνε για ύπνο την ώρα που γινόταν η απόβαση στο πεντεμίλι.
- Το πρόβλημα των τραπεζών διαγνώστηκε και η Τρόικα σε συνεργασία με την Κυπριακή κυβέρνηση (πρώην) είχαν αρκετό χρόνο να βρούνε μια λύση. Εκατοντάδες εξελόχαρτα και πολλές ώρες ξοδεύτηκαν για να φτάσουν στην απλοϊκή και επικίνδυνη λύση της επιδρομής στις καταθέσεις.
- Η τρόικα πρότεινε ένα πακέτο σωτηρίας 17δις. Δηλαδή αντιπροσωπεύει το85% του ΑΕΠ της Κύπρου (20δις). Η Κύπρος έχει χρέος περίπου 85% του ΑΕΠ ανεβασμένο από 48% που ήταν το 2008 (Ας ευχαριστήσουμε τον απελθόντα πρόεδρο).
- Ηταν φυσικό η τροικα να ζητηήσει και την συνδρομή της Κύπρου στο πακέτο σωτηρίας. Το ύψος συμφωνήθηκε στα 7δις σχεδόν το 30% του ΑΕΠ της κύπρου. Αν αυτό το ποσό είχε επιμεριστεί σε 4-5 χρόνια τότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά.
- Η τρόικα δεν δέχθηκε να συμπεριλάβει στους υπολογισμού της τα πιθανά έσοδα από το φυσικό αέριο. Η δικαιολογία πως είναι σε αμφισβήτηση δεν είναι σοβαρή. Η Ευρωπαϊκή συμβολή θα ισχυροποιούσε την γεωστρατηγική θέση της Κύπρου και θα τα καθιστούσε ασφαλή. Χωρίς την επικουρικότητα της ΕΕ η ανατολική μεσόγειος ξαναγίνεται πιθανό πεδίο αναταραχής. Είναι τόσο στραβωμένη η ΕΕ;
- Αντί αυτού η τρόικα απαίτησε τα 5.8δις από τα 7 άμεσα πληρωτέα. Αυτό είναι πρωτοφανές. Της ζητήθηκε να βρει το 25% του ΑΕΠ σε μια μέρα. Με δεδομένο πως η μόνη άμεσα πηγή χρήματος τέτοιων ποσών ήταν οι καταθέσεις, η απόφαση ελήφθη.
Μέχρι στιγμής οι λύσεις που προσφέρονται είναι η μετατροπή μέρους των καταθέσεων σε μετοχές. Παρά τις αδικίες που ενέχει αυτή η λύση φαίνεται να είναι η πιο καθαρή από χρηματοοικονομική άποψη για την Κύπρο. Αλλά όταν προσθέσεις τον τρόπο με τον οποίο σερβιρίστηκε αυτή η λύση με διαπραγματεύσεις και σκοτεινές διαβουλεύσεις έγινε καταστροφική. Τι εννοώ. Αφού αποφάσισαν ότι οι κυπριακές τράπεζες είναι χρεοκοπημένες έπρεπε να ακολουθήσουν την γενικώς αποδεκτή διαδικασία, εκκαθάρισης και αναδιάρθρωσης. Δηλαδή
- Οι πρώτοι που χάνουν τα χρήματα τους είναι οι μέτοχοι. Έπονται οι πιστωτές με μειωμένη εξασφάλιση (υβριδικά μετατρέψιμα ομόλογα κλπ).
- Γίνεται πρόταση στους καταθέτες και σε άλλους ισοδύναμους μη εξασφαλισμένους πιστωτές να μετατρέψουν εθελοντικά μέρος σε μετοχικό κεφάλαιο και να σώσουν την τράπεζα.
Οι επιλογές της Κύπρου
Σχέδιο 0. Η τρόικα ζητά συγνώμη για την παρεξήγηση. Τα μπισκοτάκια στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ήταν μπαγιάτικα και οι υπουργοί οικονομικών υπογράψαν στα γρήγορα καθώς τρέχαν στην τουαλέτα στις 3 το πρωί. Ήταν τραγελαφικό το θέαμα της επόμενη μέρας όπου όλοι κατηγορούσαν αλλήλους για το ποιος έφταιγε. Όχι δεν ήμουν εγώ αλλά ο τάδε, όχι ο τάδε αλλά ο φούφουτος.....
Το σενάριο αυτό έχει λιγοστές πιθανότητες να πραγματοποιηθεί αν και θα μπορούσαν να βάλουν νερό στο κρασί τους με το να ζητήσουν την συνεισφορά της Κυπρου να γίνει με βάθος χρόνου.
Σχέδιο 1. Η Κύπρος κουρεύει μόνο τις καταθέσεις άνω των 100,000 και δίνει μετοχές.
Αυτό είναι ένα δύσκολο σχέδιο καθώς πολλοί μεγαλοκαταθέτες είναι ξένοι υπήκοοι. Το δε ύψος του δήθεν τέλους θα είναι αρκετά υψηλό στην οποία περίπτωση μπορεί εύκολα να ταξινομηθεί ως κατάσχεση και όχι ειδική εισφορά. Η Κύπρος έχει υπογράψει 23 διμερείς συμφωνίες. Επιπροσθέτως θα δολοφονήσει και μεγάλο μέρος της οικονομίας και του επιχειρηματικού μοντέλου που ακολουθείται εδώ και χρόνια.
Το σχέδιο επίσης υποφέρει από το γεγονός ότι δεν σέβεται την ιεραρχία των πιστωτών. Μια άλλη επίπτωση θα είναι ότι το τραπεζικό σύστημα θα περάσει στα χέρια εταιρειών που πολλές είναι ξένες.
Σχέδιο 2. Η Κύπρος χρησιμοποιεί μέρος ή όλα από τα αποθεματικά των ταμείων (5δις). Αυτό θα ήταν κοινωνικά σκληρό. Έγινε και στην Ιρλανδία. Αν τα χρήματα αυτά είναι κατατεθειμένα με κυπριακές τράπεζες τότε η λύση θα είναι γρήγορη και σχετικά εύκολη. Αυτό βέβαια σημαίνει πως τα ασφαλιστικά ταμεία θα πρέπει να λειτουργούν μέρα με την μέρα και θα εξαρτώνται πλήρως από κρατικές επιδοτήσεις. Κάπως έτσι λειτουργούν και σε άλλες χώρες της Ευρώπης όπου το αναλογιστικό έλλειμμα είναι μεγάλο (βλ. Ελλάδα)
Σχέδιο 3. Ένας συγκερασμός των προηγουμένων επιλογών συν μια αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους της Κύπρου. Υπάρχουν περί τα 4.4δις σε ομόλογα εκδοθέντα με κυπριακό δίκαιο. Τα 3.8δις σε αγγλικό δίκαιο θα είναι δυσκολότερο να αναδιαρθρωθούν εκτός και αν ανήκουν σε τοπικές τράπεζες. Ο Lee Buchheit και M.Gulati, οι γνωστοί δικηγόροι που συμβούλευσαν την Ελληνική κυβέρνηση στο PSI προκρίνουν μια τέτοια λύση με ταυτόχρονο ανταλλαγή σε μακροχρόνιες προθεσμιακές καταθέσεις.
Σχέδιο 4. Η Κύπρος βρίσκει τα αναγκαία χρήματα πουλώντας κάποια κρατική περιουσία ή τις τράπεζες σε Ρώσους επενδυτές.
Αν γίνει αυτό τότε το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου θα περάσει σε ρωσικά χέρια όπως και μέρος του Ελληνικού, εκτός και αν τα υποκαταστήματα στην Ελλάδα αποσχιστούν, πράγμα περίεργο σε μια τέτοια συμφωνία.
Υπάρχει φυσικά το ενδεχόμενο των ενεργειακών αποθεμάτων της Κύπρου. Πολλά έχουν λεχθεί σχετικά με το θέμα. Θυμάμαι, πως ο πρώτος που κατέβηκε στη Λευκωσία μετά την ανακοίνωση της εύρεσης φυσικού αερίου ήταν ο Μεντβέντεφ και τον ακολούθησε ο Σαρκοζι και η Μερκελ το Ιανουάριο του 2011. Ο ισχυρισμός πως η Γερμανία ή η Ευρώπη δεν ενδιαφέρεται για το αέριο είναι απλά ένα ψέμα.
Μία όμως εμπλοκή της Ρωσίας στο αέριο της Κύπρου περνά από το κολοσσό της Γκάζπρομ. Εάν η Γκάζπρομ βάλει χέρι στα αποθέματα της Κύπρου τότε θα αποκτήσει ένα ισχυρό μονοπώλιο στην Ευρώπη. Οι Μερκοζί (Μέρκελ+Σαρκοζί) σχεδίαζαν να σπάσουν αυτό το μονοπώλιο με το αέριο της Κύπρου.
Με λίγα λόγια παίζεται αυτή την στιγμή ένα παιχνίδι με πολύ ισχυρά χαρτιά. Το πρόβλημα είναι αν οι αυτοί που κάνουν τις διαπραγματεύσεις γνωρίζουν από πολιτική και διεθνείς σχέσεις ή μόνο από εξελόχαρτα.
Σχέδιο 5. Η Κύπρος ακολουθεί μοναχικό δρόμο. Οι τράπεζες καταρρέουν.
Το να μην έχει μια χώρα που στηρίζεται στο τραπεζικές υπηρεσίες τράπεζες είναι καταστροφικό. Σε αυτή την περίπτωση το κράτος εγγυάται τις έως 100,000 καταθέσεις μόνο. Αυτό σημαίνει 30δις για την κυβέρνηση της Κύπρου. Όμως όλα θα εξαρτηθούν από τους τοπικούς αλλά και ξένους καταθέτες. Αν δεν τραβήξουν τα χρήματά τους με δεδομένο ότι θα τους δοθούν αξιόπιστα κίνητρα τότε οι πιθανότητες επιβίωσης μεγαλώνουν.
Η απόφαση της ΕΚΤ να διακόψει την παροχή ρευστότητας δίνει μόνο μερικές μέρες στην Κύπρο να βρει εναλλακτικές λύσεις προτού αυτο οδηγήσει στο επόμενο σχέδιο
Σχέδιο 6. Η Κύπρος βγαίνει από το ευρώ.
Η έξοδος από την ΕΖ είναι η τελευταία επιλογή και η πιο δύσκολη διότι εκτός από τις γνωστές άγνωστες παραμέτρους υπάρχουν και άγνωστες άγνωστες. Δεν υπάρχει πρόβλεψη στις συνθήκες για έξοδο χώρας από την ΕΖ αλλά μόνο από την ΕΕ και δεν καθορίζεται το πλαίσιο αλλά και ούτε η διαδικασίες. Ένα τυπικό σενάριο θα ήταν
Όλα τα ευρώ που είναι κατατεθειμένα στις τράπεζες μετατρέπονται σε ΝΚΛ (Νέες Κυπριακές Λίρες). Όλα τα συμβόλαια που αναφέρονται σε Ευρώ και έχουν συνταχθεί με κυπριακό δίκαιο αλλάζουν (στεγαστικά κλπ). Τα χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία σφραγίζονται (επισήμανσης).
Η ρευστότητα που παρέχει η τράπεζα Κύπρου μέσω του μηχανισμού Επειγούσης Αρωγής Ρευστότητας (ELA, Emergency Liquidity Assistance) θα μετατραπεί και αυτή σε ΝΚΛ αφού είναι υπό την εγγύηση του Κράτους και όχι του Ευρωπαϊκού συστήματος πληρωμών (Target).
Η ρευστότητα που παρέχει η ΕΚΤ είναι με εξασφαλισμένη με ενέχυρα. Αν αυτά είναι Κυπριακά τότε η ΕΚΤ θα ζημιωθεί. Τα υπόλοιπα θα διακρατηθούν. Η ζημία βέβαια δεν θα είναι μεγάλη για να απειλήσει την ΕΚΤ.
Είναι αυτή μια καλή λύση; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι εύκολη. Θα εξαρτηθεί από την αντίδραση των Κυπρίων αλλά και των ξένων καταθετών. Εάν η Κύπρος κατορθώσει να σώσει το μοντέλο της οικονομίας τότε ενδέχεται οι μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις να αναστραφούν σχετικά γρήγορα. Το δεδομένο του φυσικού αερίου μπορεί να βάλει την Κύπρο σε πλεονεκτική θέση στην περιοχή. Από την άλλη πλευρά, αν καταρρεύσει το μοντέλο και υπάρχουν αρκετοί ανταγωνιστές που το ελπίζουν (βλ. Μάλτα) τότε η αναστροφή θα πάρει χρόνο.
Το σενάριο όμως αυτό ενέχει ίσως περισσότερους γεοστρατηγικούς παρά χρηματοοικονομικούς κινδύνους. Η Κύπρος βρίσκεται σε περιοχή της Μεσογείου συχνά αναφλέγεται. Ως μικρή χώρα η ανεξαρτησία της και η εθνική της κυριαρχία είναι άμεση συνάρτηση των φιλιών και συμμαχιών της. Η Κύπρος διάλεξε να ευθυγραμμιστεί με τον Ευρωπαϊκό άξονα. Ένας επαναπροσδιορισμός αυτής της επιλογής εκτός Ευρώπης είναι ριψοκίνδυνος και αποτελεί σημαντική αλλαγή στις ισορροπίες της περιοχής ειδικά σε μια περίοδο που η Μέση Ανατολή αναταράσσετε.
Η γνώμη μου είναι πως το μέλλον της Κύπρου είναι εντός Ευρωπαϊκού προσανατολισμοί και όχι εκτός. Οι πολιτικές μπορούν να αλλάξουν μόνο αν είσαι μέσα στο παιχνίδι. Ο δρόμος όμως αυτός είναι δύσκολος και θέλει θάρρος.
Συμπέρασμα
Αν και τα χρηματοοικονομικά μεγέθη είναι μικρά για να αποτελούν απειλή για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι πολιτικοί συνειρμοί και τριγμοί για τις χώρες που έχουν ήδη υπογράψει μνημόνιο ή ενδέχεται να υπογράψουν είναι σημαντικοί. Επιπροσθέτως η ΕΕ δεν φαίνεται να έχει λάβει υπόψιν της τις επιπτώσεις στην Ευρώπη άλλα και στην ΜΑ ενός επαναπροσδιορισμού της Κυπριακής θέσης. Η Ευρώπη ίσως να μην έχει καταλάβει ακόμα τον ρόλο που μπορεί να παίξει στην ευρύτερη περιοχή. Ας μην ξεχνάμε πως η Γερμανία έχασε το 2ο παγκόσμιο πόλεμο όχι επειδή της έλειπαν τα τανκς αλλά επειδή απέτυχε να κατανοήσει την ευρύτερη εικόνα.
