“Fuck the EU”. Η μεγάλη σκακιέρα. ΝΑΤΟ, Ουκρανία, Κριμαία, Ρωσία, Αμερική, Ευρώπη. Μέρος 2ο.

Το 2^ο μέρος που αφορά την Ουκρανία και τα γεωπολιτικά παιχνίδια στις πλάτες της Ουκρανίας. Το 1^ο μέρος εδώ.  

Ό,τι και να πούμε για τους πολιτικούς της Ουκρανίας είναι λίγο. Τις μηχανορραφίες, τη βία, τους εκβιασμούς, τις δολοφονίες και δωροδοκίες θα τα ζήλευαν μέχρι και οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και πατριάρχες. Οι αντιπαλότητες έχουν, επίσης, διανθιστεί από δηλητηριάσεις (2004 Γιουσένκο) ή φυλακίσεις (Τιμοσένκο). Το πιο σύγχρονο φρούτο στην Ουκρανία είναι η ακροδεξιά (Σβόμποντα) που πρωτοστάτησε στα γεγονότα που έριξαν τον Γιανούκοβιτς (διαμαρτυρίες Μειντάν)

Το 2004 έγιναν στην Ουκρανία επεισοδιακές εκλογές. Αντίπαλοι ήταν οι Γιουσένκο και Γιανούκοβιτς (που εκτοπίστηκε το Φεβρουάριο του 2014). Μετά από αλλεπάλληλες κατηγορίες για διαφθορά και αλλοίωση του αποτελέσματος νικητής αναδείχτηκε ο Γιουσένκο. Η πολιτική του ήταν αρκετά φίλο-ευρωπαϊκή μέχρι που το 2008 απείλησε την Ρωσία ότι δεν θα δεχόταν πίσω στην Κριμαία το Ρωσικό στόλο που είχε επέμβει στην Γεωργία. Επίσης, άφησε να εννοηθεί πως η συμφωνία για την παραμονή του Ρωσικού στόλου στην Κριμαία που έληγε το 2017 ενδέχεται να μην ανανεωθεί. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Πούτιν έριξε μερικές προειδοποιητικές βολές το 2009 μιλώντας για αλλαγή συνόρων και για την «Μικρή Ρωσία» εννοώντας, φυσικά, την ανατολική Ουκρανία.

Οι προεδρικές εκλογές του 2010 έφεραν, όπως ήλπιζε ή βοήθησε ο Πούτιν,  στην εξουσία τον Γιανούκοβιτς. Δεν έχασε χρόνο και έκλεισε στην φυλακή την αντίπαλό του, Ιουλία Τιμοσένκο. Ο Γιανούκοβιτς, αν και φανερά φιλορώσος, δεν είχε και πολλές επιλογές στην οικονομική πολιτική, που θα ακολουθούσε.

Η Ουκρανία είχε πολλά οικονομικά προβλήματα και συν τοις άλλοις χρωστούσε πολλά χρήματα στην Ρωσική Γκάζπρομ. Η Ευρωπαϊκή ένωση από την άλλη πλευρά προσπαθούσε να φέρει την Ουκρανία πιο κοντά στην Ευρώπη στο τζάμπα και με την «βοήθεια του ΔΝΤ».  Το ΔΝΤ, όμως, δεν ήταν καλοδεχούμενο, γιατί τα δάνεια του ήταν συνδεδεμένα με μεταρρυθμίσεις, που δεν ήταν  αποδεκτές από τα τοπικά συμφέροντα και κυρίως, τους ολιγάρχες (σας θυμίζει κάτι).

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία υποσχέθηκε 15δις και μείωση των τιμών του φυσικού αερίου. Η πραγματικότητα, λοιπόν, είναι πως ο Γιανούκοβιτς δεν είχε πολλές οικονομικές επιλογές. Όμως, ο τρόπος που χειρίστηκε το όλο θέμα ήταν καταστροφικός και είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο την αποπομπή του αλλά και την βίαιη προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία. Παρεμπιπτόντως, η έκπτωση του Γιανούκοβιτς από την προεδρία δεν ήταν ακριβώς συνταγματική.

Η Μεγάλη Σκακιέρα

Πολλοί είναι αυτοί που απορούν με το ενδιαφέρον που δείχνει η Αμερική αλλά και η Ευρώπη για την Ουκρανία. Αν και το θέμα του φυσικού αερίου είναι σημαντικό από μόνο του, δεν είναι ικανό να φέρει στο χείλος ενός νέου ψυχρού πολέμου την Ρωσία με την Δύση.

Η απάντηση είναι γεωστρατηγική και γεωπολιτική. Η Ουκρανία θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια-πιόνια στην παγκόσμια γεωστρατηγική θεωρία. Η πρώτη σύγχρονη αναφορά γίνεται στις αρχές του 20^ου αιώνα από τον Μακίντερ. Όπως χαρακτηριστικά λέει, «αυτός που ελέγχει την ανατολική Ευρώπη ελέγχει την Ευρασία, αυτός που ελέγχει την Ευρασία ελέγχει το παγκόσμιο νησί, και αυτός που ελέγχει το παγκόσμιο νησί ελέγχει τον κόσμο».

Πιό πρόσφατα ο πολύ γνωστός Ζίμπνιου Μπρεζίνσκι (σύμβουλος σε θέματα ασφαλείας του προέδρου Κάρτερ)   στο βιβλίο του, η Μεγάλη Σκακιέρα, σημειώνει τον πολύ μεγάλο γεωστρατηγικό ρόλο της Ουκρανίας.Ο Μπρεζίνσκι, επίσης, αναφέρει πως οι ΗΠΑ είναι σε θέση να ελέγξουν την περιοχή λόγω της υπεροχής της Αμερικής στους 4 σημαντικούς τομείς της οικονομίας,  της στρατιωτικής, τεχνολογικής και πολιτιστικής (Δημοκρατικών θεσμών) υπεροχής.

Αυτό σημαίνει, φυσικά, πως οι  ΗΠΑ πρέπει, με κάποιο τρόπο, να φέρουν στην σφαίρα της επιρροής τους την Ουκρανία αλλά και μερικές χώρες του Καυκάσου. Και αυτό θα μπορούσε να γίνει με το ΝΑΤΟ.

Το ΝΑΤΟ, το Κόσοβο και η Ρωσία

Φαίνεται πως η θεωρία της μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας του Καυκάσου και των ανατολικών χωρών ήταν η κινητήριος δύναμη για τα μεγάλα ανοίγματα του ΝΑΤΟ προς τις ανατολικές χώρες αλλά και προς την Γεωργία και Ουκρανία.

Για πολλούς αναλυτές το μεγάλο λάθος του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ ήταν πως δεν κατάλαβαν ή δεν επιχείρησαν να λάβουν υπόψιν τους τις γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές ανάγκες της Ρωσίας. Το ΝΑΤΟ έστελνε συχνά τα λάθος μηνύματα στην Ρωσία, άλλοτε με την Γεωργία και τις βαλτικές χώρες και τώρα με την Ουκρανία.

Η αλήθεια είναι, επίσης, πως επιχειρησιακά το ΝΑΤΟ δεν έχει την δυνατότητα να επεκταθεί σε αυτές τις χώρες. Οι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί των χωρών μελών του ΝΑΤΟ έχουν συρρικνωθεί και δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα πολιτικά σχέδια και αυτό η Ρωσία το γνωρίζει καλά.

Το παράδειγμα της επέμβασης στο Κόσοβο (1999) του ΝΑΤΟ χωρίς να ληφθούν υπόψιν οι αντιρρήσεις και τα συμφέροντα της Ρωσίας είναι ένα από τα επιχειρήματα που συχνά αναφέρονται από τους Ρώσους και τον Πούτιν. Αυτό αποτέλεσε και την αρχή των καχυποψιών εκ μέρους της Ρωσίας.

Τώρα, βέβαια, η Ρωσία χρησιμοποιεί το παράδειγμα του Κοσόβου για να δικαιολογήσει την επέμβαση στην Κριμαία. Το κερασάκι στην τούρτα είναι η γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου περί της νομιμότητας της διακήρυξης της ανεξαρτησίας του Κοσόβου (2010). Η Μόσχα δικαιολόγησε την ανεξαρτησία της Κριμαίας χρησιμοποιώντας το Κόσοβο ως παράδειγμα και ανταπέδωσε την μαχαιριά του 1999.

Η Ελλάδα και η Ισπανία δεν έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο, γιατί φοβούνται ανάλογα γεγονότα στην Καταλονία και Βάσκους  και Κύπρος-Θράκη.

Ιστορικό ευτράπελο: Η συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή του 1774 προέβλεπε πως, αν η Κριμαία έφευγε από την Ρωσική κατοχή, έπρεπε να επιστρέψει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όταν έγινε ανεξάρτητη το 1991, η Τουρκία με τον τότε αρχηγό της, τον Οζάλ, ζήτησε ως αντάλλαγμα την προστασία των Τατάρων της περιοχής αντί της επιστροφής της στην Τουρκία.

Νέα Ρωσική Αυτοκρατορία

Η Ρωσία μετά την έλευση του Πούτιν επιχείρησε να επαναπροσδιορίσει ή και να αναβιώσει εν μέρει το κλέος της Σοβιετικής αυτοκρατορίας. Έτσι, λοιπόν, η απάντηση στο ΝΑΤΟ (North Atlantic Treaty Organization) είναι το CSTO (Collective Security Treaty Organization). Η απάντηση στην ΕΕ είναι η Ευρωασιατική Οικονομική Ένωση (ECU).

Σε μια σειρά κινήσεων που μπορεί κάποιος να τις χαρακτηρίσει ως «Διπλωματία με άλλα μέσα» (Κλαούσεβιτς), η Ρωσία εισέβαλε στην Αμπχαζία και Οσετία (Γεωργία), απείλησε την Αρμενία και τώρα προσάρτησε την Κριμαία.

Τώρα απειλεί με εισβολή στην ανατολική Ουκρανία πάντα για να «προστατέψει» τους εκεί Ρώσους, ενώ φαίνεται να υπάρχουν και σχέδια για ένωση της Τρανζιστρίας που έχει «αυτονομηθεί» από την Μολδαβία και ζητά  ένωση με την Ρωσία. Πρόσφατα ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Ράσμουσσεν, είπε πως η Ρωσία είναι σε θέση να πετύχει αυτούς τους στόχους σε 3 με 4 μέρες και πως το ΝΑΤΟ δεν είναι σε θέση να τους αποτρέψει.

Επίσης, η Ρωσία και η Γκάζπρομ σε μια προσπάθεια οικονομικού απεγκλωβισμού της από την Ουκρανία προμηθεύει φυσικό αέριο μέσω του Βόρειου αγωγού και έχει μειώσει το πέρασμα από την Ουκρανία.

Επιπλέον, η Ρωσία ανακοίνωσε την συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου στην Κίνα. Με αυτή την κίνηση η Ρωσία όχι μόνο αποφεύγει το ενδεχόμενο να κλείσουν οι αγορές της Ευρώπης, αλλά κάνει και διασπορά κινδύνου. Το δε άνοιγμα προς την Κίνα, που δεν καταδίκασε την Ρωσία για την Κριμαία, είναι μια ακόμη επιτυχία της Ρωσίας στην μεγάλη σκακιέρα.

“Fuck the EU”, Ο Δόκτωρ Κίσσινγκερ και η Φιλανδοποίηση της Ουκρανίας

Αν εξαιρέσουμε τα λάθη του ΝΑΤΟ και την αρχική υπεροψία που έδειξαν οι ΗΠΑ στις ανησυχίες της Ρωσίας, η Ευρώπη ως συνήθως ήταν όχι μόνο απούσα αλλά και αντιπαραγωγική. Εκεί που οι Ρώσοι πρόσφεραν 15δις η ΕΕ απάντησε με μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια. Ίσως για αυτό το λόγο η Αμερικανή υφυπουργός εξωτερικών Νούλαντ σε μια επικοινωνία που μάλλον υποκλάπηκε από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες λέει σε άπταιστη διπλωματική γλώσσα «Fuck the EU» (εδώ).

Η καλύτερη, όμως, τοποθέτηση για την επίλυση των διαφορών και την αποφυγή ενός νέου μικρού ή μεγάλου ψυχρού πολέμου έγινε από τον γηραιό αλλά πάντα οξυδερκή Δόκτορα Κίσσινγκερ. Ο Κίσσινγκερ πρότεινε την Φιλανδοποίηση της Ουκρανίας. Δηλαδή την πλήρη ουδετερότητά της και από τις δύο πλευρές.

Αυτή η λύση εξυπηρετεί και την Ρωσία για δύο λόγους. Πρώτον, μια προσάρτηση των ανατολικών επαρχιών στην Ρωσία θα πυροδοτούσε και την ανάλογη προσάρτηση της υπόλοιπης Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, πράγμα που δεν θέλει η Ρωσία. Επίσης, οικονομικά αν και η βαριά βιομηχανία βρίσκεται στην ανατολική Ουκρανία, είναι απαρχαιωμένη και θα χρειαστεί μεγάλη οικονομική βοήθεια. Το παράδειγμα της Κριμαίας είναι λίγο διαφορετικό λόγω της μεγάλης σημασίας του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας.

Στις 25 Μαίου η Ουκρανία ψηφίζει για πρόεδρο. Το φαβορί είναι ο βασιλιάς της Σοκολάτας, Ποροσένκο, ο οποίος έμαθε το μάθημά του όταν η Ρωσία διέδωσε οτι οι σοκολάτες του ήταν επικίνδυνες για την υγεία με αποτέλεσμα την κάθετη πτώση των πωλήσεων. Φαίνεται να είναι, λοιπόν, αρκετά πραγματιστής για να μην τραβήξει το σχοινί. Το μόνο σίγουρο είναι πως η Ουκρανία θα μας απασχολήσει ξανά και σύντομα.